1. Suy thượng thận cấp là gì?
Suy thượng thận cấp là một cấp cứu nội khoa do thiếu hụt corticoid cấp tính (Cortisol, Aldosteron). Chẩn đoán bệnh thường khó khăn do triệu chứng lâm sàng và sinh học không đặc hiệu. Chẩn đoán sẽ thuận lợi hơn nếu được nghĩ đến, đây là một trong những nguyên nhân gây tử vong, bệnh thường bị bỏ sót với chẩn đoán trụy tim mạch không rõ nguyên nhân. Do vậy cần được điều trị kịp thời, tại chỗ ngay khi chưa được chẩn đoán xác định, mới chỉ có vài triệu chứng nghi ngờ.
2. Những nguyên nhân nào gây suy thượng thận cấp?
– Nhiễm trùng
– Phẫu thuật tuyến thượng thận Xuất huyết tuyến thượng thận
– Sau sử dụng kháng đông/Rối loạn đông máu
– Ngừng Corticoid đột ngột, thuốc ức chế tuyến thượng thận U tuyến thượng thận, u di căn khác
– Dùng thuốc nhuận tràng, ỉa chảy, nôn mửa hoặc lợi tiểu. Đổ mồ hôi nhiều, ăn nhạt nhiều và kéo dài.
3. Suy thượng thận cấp có biểu hiện lâm sàng như thế nào?
– Rối loạn tiêu hoá: Đau thượng vị, sau đó lan toàn bụng, nhưng khám bụng vẫn mềm, có khi kèm buồn nôn, nôn. Các biểu hiện trên có thể nhầm với một bệnh lý bụng ngoại khoa.
– Rối loạn tâm thần với mệt lả đến hôn mê, hoặc ngược lại kích thích, nói sảng, lẫn lộn.
– Trụy tim mạch, huyết áp hạ nhanh chóng, tay chân lạnh, mạch nhỏ, nhanh.
– Dấu hiệu mất nước ngoại bào biểu hiện sút cân, đau cơ, có khi sốt dù không có dấu hiệu nhiễm trùng.
– Sạm da, hội chứng Cushing.
Ngoài ra có thể phối hợp với các cơn đau lan rộng như đau cơ, đau khớp, đau đầu và các dấu hiệu khác của yếu tố thúc đẩy như bệnh lý nhiễm trùng, bệnh lý cơ khớp…vv.
4. Biểu hiện cận lâm sàng của suy thượng thận cấp?
Rối loạn điện giải đồ máu: Natri giảm, Clo giảm, Kali tăng do thiếu hụt Aldosteron, Glucose máu giảm do thiếu hụt Cortisol.
Protid máu tăng, Hct tăng do mất dịch tuần hoàn do thiếu Aldosteron (dự trữ muối-nước). Định lượng cortisol máu 8h-20h thấy giảm. Bình thường cortisol tăng khi sáng bắt đầu thức dậy, giảm thấp khi tối ngủ.
Ngoài ra có thể gặp: Tăng bạch cầu ái toan, tăng calci máu (6%), nhiễm toan máu, thiếu máu. Là những yếu tố thúc đẩy hoặc đi kèm.
Nếu định lượng ACTH thấy tăng cao thì nghĩa là suy thượng thận tiên phát (nguồn gốc từ tuyến thượng thận), nếu ACTH giảm hoặc làm test ACTH mà Cortisol máu tăng lên thì là suy thượng thận cấp thứ phát (do suy tuyến yên không sản xuất được ACTH, nên không chỉ huy tuyến thượng thận tiết Cortisol được).
5. Suy thượng thận cấp chẩn đoán cần phân biệt với những bệnh cảnh nào?
– Shock giảm thể tích do mất nước, mất máu Shock tim
– Shock nhiễm trùng
6. Các biện pháp điều trị cơn suy thượng thận cấp?
– Sử dụng các phương pháp hỗ trợ ổn định chức năng sống nếu bệnh nhân sốc nặng, hôn mê, suy hô hấp, tuần hoàn.
– Điều trị theo ba hướng chính: Điều chỉnh nước, điện giải – Hormon thay thế – Theo dõi lâm sàng, cận lâm sàng đều đặn.
7. Cần làm gì để dự phòng suy thượng thận cấp?
– Không ngưng corticoid đột ngột.
– Phải tăng liều trên bệnh nhân suy thượng thận mạn khi có stress.
– Chú ý tránh trường hợp mất nước, phòng nhiễm khuẩn, các yếu tố thúc đẩy bệnh nền.
– Điều trị các bệnh phối hợp nếu có.
– Nâng cao thể trạng, bổ sung các vitamin thiết yếu.
