1. Bệnh áp xe cạnh hậu môn là gì?
– Áp xe cạnh hậu môn là tình trạng mưng mủ ở gần khu vực cạnh hậu môn.
– Phần lớn được hình thành từ kết quả nhiễm trùng những tuyến hậu môn.
– Có thể gặp bất cứ lứa tuổi nào, kể cả trẻ sơ sinh.
2. Bệnh áp xe cạnh hậu môn có những triệu chứng nào?
– Đau cạnh hậu môn: Thường là nguyên nhân đến khám.
– Chảy dịch, mủ cạnh hậu môn.
– Nhìn: Vùng cạnh hậu môn sưng đỏ, căng phồng, mất nếp nhăn hậu môn.
– Sờ: Đau nhiều khi sờ vào ổ áp xe.
– Khám trực tràng: Thường hạn chế khám do đau nhiều, có thể thấy dịch mủ đổ vào lòng ống hậu môn.
– Xét nghiệm cận lâm sàng: Siêu âm tầng sinh môn, MRI khung chậu trong trường hợp cần thiết.
3. Nếu bệnh áp xe cạnh hậu môn không được điều trị thì sẽ dẫn đến các biến chứng gì?
Bệnh áp xe cạnh hậu môn không nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu không điều trị sớm sẽ gây nhiều nguy hại tới sức khỏe, đời sống sinh hoạt của người bệnh và dẫn đến các biến chứng:
– Rò hậu môn.
– Nứt hậu môn, nhiễm trùng hậu môn.
– Gây hẹp hậu môn, ảnh hưởng đến quá trình đại tiện.
– Viêm nang lông xung quanh hậu môn.
– Nhiễm trùng lan tỏa tầng sinh môn, tử vong nếu không can thiệp kịp thời.
– Áp xe cạnh hậu môn tái phát.
4. Hướng điều trị cho bệnh áp xe cạnh hậu môn là gì?
4.1. Điều trị nội khoa
– Áp dụng khi các trường hợp viêm cạnh hậu môn và ổ áp xe chưa tạo mủ:
+ Kháng sinh: Phối hợp kháng sinh phổ rộng và kỵ khí.
+ Hạ sốt, dịch truyền.
+ Kháng viêm, giảm đau.
+ Thuốc chống táo bón.
– Khi điều trị nội khoa, bạn cần:
+ Không cần quá lo lắng, chỉ cần lắng nghe hướng dẫn chi tiết và tuân thủ chặt chẽ theo pháp đồ điều trị của bác sỹ.
+ Dùng thuốc kháng sinh, kháng viêm, giảm đau, hạ sốt và thuốc chống táo bón theo chỉ định của bác sỹ.
+ Không nên tập thể dục, làm việc nặng, đi bơi để tránh làm ảnh hưởng đến vết thương.
+ Nên bổ sung các loại chất xơ, thức ăn mềm, vitamin và protein để tăng cường hoạt động của đường ruột.
+ Nên uống nhiều nước để làm mềm phân đồng thời làm cải thiện triệu chứng của các cơn đau.
+ Tắm rửa vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ hằng ngày.
+ Không nên quan hệ tình dục khi bị áp xe hậu môn, nhất là quan hệ tình dục bằng đường hậu môn.
+ Mặc quần áo bằng chất liệu cotton thấm hút mồ hôi.
– Theo dõi các dấu hiệu và tái khám ngay khi:
+ Hậu môn sưng đỏ, căng phồng và mất nếp nhăn.
+ Đau rát vùng hậu môn, thậm chí khiến người bệnh đi lại khó khăn và không tự ngồi được.
+ Sốt.
+ Vùng hậu môn chảy mủ, mủ có mùi hôi, vàng và đặc.
– Ngoài ra cần lưu ý một số biện pháp phòng tránh hay phòng ngừa bệnh áp xe hậu môn một cách hiệu quả như sau:
+ Ăn ngủ nghỉ sinh hoạt có giờ giấc khoa học, uống nhiều nước, bổ sung thêm thức ăn nhuận tràng, chống táo bón như rau, khoai lang, đu đủ,…
+ Kiêng chất kích thích, cay, nóng, không hút thuốc lá, không ngồi lâu.
+ Vệ sinh sạch sẽ hàng ngày và luôn để cho vùng hậu môn được khô thoáng.
+ Mặc quần lót có chất liệu vải mềm cotton thấm hút mồ hôi.
+ Với trẻ nhỏ, cần lưu ý nên thay bỉm thường xuyên và vệ sinh cho bé đúng cách, sạch sẽ.
+ Không nên quan hệ qua hậu môn.
4.2. Can thiệp ngoại khoa
– Phẫu thuật là cần thiết để tháo mủ, nạo sạch ổ áp xe, dẫn lưu ổ mủ.
– Tái khám: Sau 1 tháng, đánh giá ổ áp xe, rò hậu môn có hình thành hay không và tư vấn bệnh nhân điều trị cắt đường rò hậu.
5. Những biến chứng sau phẫu thuật áp xe cạnh hậu môn là gì?
– Những nguy cơ chung của thuốc gây tê lên hệ hô hấp và tuần hoàn, như rối loạn nhịp tim, suy hô hấp. Những biến chứng này sẽ xử trí được bằng cấp cứu kịp thời tùy từng trường hợp cụ thể.
– Những biến chứng do phẫu thuật:
+ Chảy máu sau khi mổ áp xe cạnh hậu môn (nhưng tỉ lệ rất thấp, ít khả năng xảy ra do được cầm máu kĩ và nhét meche). Bệnh nhân sẽ được cầm máu tại vị trí vết mổ và dùng thuốc chống chảy máu.
+ Có nguy cơ biến chứng thành rò hậu môn.
+ Gây hẹp hậu môn, ảnh hưởng đến quá trình đại tiện.
+ Són phân do tổn thương nhiều cơ thắt trong mổ.
+ Nhiễm trùng chảy mủ tái phát.
6. Thời gian phẫu thuật áp xe cạnh hậu môn là bao lâu?
– Bệnh nhân được thực hiện phẫu thuật ngay trong ngày sau khi đã có kết quả xét nghiệm trước mổ bình thường; và tình trạng bệnh nhân ổn định, không có bệnh kèm gây ảnh hưởng tới quá trình gây tê.
– Thời gian mổ kéo dài khoảng 45 phút đến 1 giờ tùy thuộc vào mức độ phức tạp của ổ áp xe. Sau mổ bệnh nhân sẽ được nằm tại phòng chăm sóc sau mổ để theo dõi tối thiểu 4 giờ.
– Sau mổ, bệnh nhân cần nằm điều trị thuốc và chăm sóc vết mổ tối thiểu thêm 3 – 5 ngày và sẽ được ra viện nếu tình trạng ổn định.
7. Những điều gì cần biết trước khi thực hiện thủ thuật xẻ áp xe hậu môn?
7.1. Cung cấp thông tin cho nhân viên y tế
– Cung cấp thẻ BHYT/ BHCC nếu có để đảm bảo quyền lợi trong quá trình điều trị.
– Cung cấp tiền sử dị ứng thuốc, thức ăn, nước uống.
– Cung cấp tiền sử bệnh đang mắc phải như tim mạch, tăng huyết áp, tiểu đường, hen suyễn, viêm dạ dày, viêm đường hô hấp (ho, đau họng, chảy mũi).
– Cung cấp thông tin thuốc đang sử dụng: Thuốc chống đông, thuốc chống dị ứng, hen suyễn…
– Nếu bệnh nhân là nữ cần cung cấp thông tin về vấn đề kinh nguyệt hoặc nếu nghi ngờ mang thai.
7.2. Những điều bệnh nhân cần thực hiện trước mổ để đảm bảo an toàn cho cuộc mổ
– Trong thời gian điều trị, nếu muốn sử dụng các loại thuốc, thực phẩm chức năng ngoài chỉ định cần phải xin ý kiến của bác sỹ.
– Phải làm đầy đủ các xét nghiệm trước mổ như: Công thức máu, chức năng đông máu, chức năng gan, chức năng thận, HIV, viêm gan B, chụp phim phổi, điện tâm đồ, siêu âm tim.
– Phải nhịn ăn uống hoàn toàn trước mổ (kể cả uống nước, sữa, café, kẹo cao su) ít nhất 6 giờ, để tránh biến chứng trào ngược thức ăn gây sặc, ảnh hưởng đến tính mạng trong quá trình mổ. Nếu đã lỡ ăn uống thì phải báo lại nhân viên y tế.
– Cởi bỏ tư trang cá nhân, răng giả, kính áp tròng, lông mi giả (nếu có) giao cho người nhà giữ. Nếu không có người nhà có thể ký gửi tại phòng hành chính khoa.
– Cắt ngắn và tẩy sạch sơn móng tay chân (nếu có), búi tóc gọn gàng đối với nữ, cạo râu sạch sẽ đối với nam.
– Tắm trước khi mổ.
– Đi tiểu trước khi chuyển mổ.
– Không xóa ký hiệu đánh dấu vị trí vết mổ.
7.3. Những vấn đề nhân viên y tế sẽ thực hiện cho bệnh nhân trước khi mổ
– Bệnh nhân hoặc người nhà trên 18 tuổi (gồm ba/ mẹ/ vợ/ chồng) cần phải ký cam kết trước mổ.
– Truyền dịch nuôi dưỡng giúp bệnh nhân đỡ đói và khát trong thời gian nhịn ăn chờ mổ.
– Tiêm kháng sinh dự phòng nhiễm trùng vết mổ.
– Bơm thuốc vào hậu môn để làm sạch trực tràng.
– Được nhân viên y tế vận chuyển xuống phòng mổ bằng xe lăn.
8. Những điều gì cần lưu ý trong thời gian nằm viện điều trị sau mổ?
8.1. Những biểu hiện bình thường diễn ra sau mổ
– Cảm giác đau thốn vùng hậu môn, cảm giác này sẽ giảm dần những ngày sau đó.
– Vết mổ sẽ có rỉ ít dịch vàng lẫn máu đỏ loãng vài ngày đầu sau mổ, sau đó tình trạng này sẽ cải thiện trong vòng vài tháng, vết mổ sẽ dần lên mô hạt và đầy hố mổ. Thời gian cải thiện phụ thuộc vào cơ địa bệnh nhân, chế độ dinh dưỡng giàu đạm, kiêng hút thuốc lá và các chất kích thích…
– Cảm giác tê chân, buồn nôn, nôn khan do còn tác dụng của thuốc gây tê. Tình trạng này sẽ giảm dần và hết hẳn 24 giờ sau mổ.
8.2. Các biến chứng cần theo dõi và báo nhân viên y tế
– Đau vết mổ quá sức chịu đựng, kèm theo sốt.
– Vết mổ chảy máu thấm ra gạc và ra giường màu đỏ tươi.
– Bí tiểu (do tác dụng phụ của thuốc tê), sẽ được chườm ấm vùng hạ vị. Nếu vẫn không đi tiểu được, bác sỹ sẽ cho chỉ định đặt sonde tiểu lưu. Tình trạng bí tiểu sẽ hết khi hết tác dụng của thuốc tê, thường kéo dài khoảng 24 giờ sau mổ.
– Sau mổ nếu muốn đi đại tiện có thể tháo băng và đi đại tiện bình thường, không nên rặn quá mạnh tránh gây chảy máu. Nếu đại tiện máu chảy nhỏ giọt nhiều, thành tia, phân lỏng, hoặc phân táo khó đi đều cần báo lại nhân viên y tế.
– Táo bón, khó đi đại tiện hoặc đại tiện phân lỏng.
8.3. Chế độ ăn
– Sau mổ 6 giờ, khi hết cảm giác buồn nôn và tê hai chân, bệnh nhân có thể ăn cháo, uống sữa với số lượng ít và chia thành nhiều lần trong ngày.
– Ngày thứ 2 sau mổ có thể ăn uống bình thường, tăng cường dinh dưỡng, bổ sung thêm những thức ăn nhuận tràng như chuối, đu đủ, khoai lang, khoai tây, rau mồng tơi, rau lang… để tránh gây táo bón.
– Chế độ ăn tránh các chất kích thích như tiêu, ớt, rượu, bia vì làm chậm lành vết mổ và hạn chế công dụng của thuốc điều trị.
– Không hút thuốc lá vì trong thuốc lá có chất nicotin làm giảm tưới máu tới vết mổ và tăng sinh tổ chức xơ làm chậm lành vết mổ, tạo sẹo xấu.
8.4. Chế độ vận động
– Ngày đầu sau mổ: Nằm nghỉ, vận động xoay trở nhẹ nhàng tại giường.
– Ngày thứ 2 sau mổ:
+ Đi lại nhẹ nhàng trong phòng bệnh, có thể đi lại sớm hơn khi hai chân hết tê hoàn toàn.
+ Những ngày tiếp theo vận động đi lại bình thường.
8.5. Chế độ sinh hoạt
– Mặc quần áo bệnh viện và thay hằng ngày để đảm bảo vệ sinh, tránh nhiễm trùng vết mổ.
– Có thể tắm bình thường, nhưng sau khi tắm cần gọi điều dưỡng thay băng lại ngay.
– Tránh rặn nhiều khi đi cầu.
– Sau khi đi vệ sinh (đại tiện) cần rửa sạch bằng nước từ trước ra sau và dùng gạc thấm khô, không nên dùng giấy lau chà sát vào vết mổ gây chảy máu và nhiễm trùng.
8.6. Chăm sóc vết thương
– Vết thương sẽ được thay băng 1 lần/ngày hoặc thay băng nếu dịch thấm băng nhiều, khi vết mổ bị ướt hoặc sau khi đi cầu.
– Ngâm hậu môn sau khi đi vệ sinh (đại tiện) trong 15 – 20 phút với khoảng 2 lít nước ấm pha loãng với Povidine (dung dịch pha có màu vàng sẫm như nước chè đặc là đạt tiêu chuẩn).
9. Những điều gì cần biết sau khi ra viện?
– Uống thuốc đúng hướng dẫn theo toa ra viện. Nếu trong quá trình uống thuốc có những triệu chứng bất thường như ngứa, buồn nôn, chóng mặt, tức ngực, khó thở… cần tới bệnh viện để được khám và xử trí.
– Cách chăm sóc vết mổ:
+ Nên thay băng ngày 1 lần tại bệnh viện, có thể đăng ký dịch vụ thay băng tại nhà của Bệnh viện Gia Đình để được điều dưỡng và bác sỹ theo dõi tình trạng vết thương hoặc thay băng tại cơ sở y tế địa phương.
+ Phải giữ vết mổ sạch và khô, nếu bị ướt phải thay băng ngay và ngâm hậu môn với dung dịch pha loãng nước ấm và Povidine theo hướng dẫn của bác sỹ.
+ Thời gian hồi phục vết mổ khoảng 2 – 3 tháng. Thời gian này phụ thuộc vào từng cơ địa, chế độ chăm sóc vết thương tốt kèm chế độ ăn giàu chất đạm.
– Chế độ dinh dưỡng:
+ Uống nhiều nước, tăng cường dinh dưỡng, chế độ ăn phải giàu đạm để kích thích mô hạt nhanh đầy vết mổ như tôm, cua, cá, trứng, thịt. Bổ sung thêm những thức ăn nhuận tràng dễ đi cầu như chuối, đu đủ, khoai lang, khoai tây, rau mồng tơi, rau lang.. để tránh gây táo bón.
+ Tránh ăn uống các chất kích thích, cay, nóng như tiêu, ớt, rượu, bia… Không hút thuốc lá vì làm chậm lành vết mổ.
– Chế độ sinh hoạt và tập luyện:
+ Tránh lao động nặng trong vòng 1 tháng sau mổ.
+ Tăng cường tập luyện thể dục nhẹ nhàng phù hợp với thể lực.
+ Mặc quần vải mềm rộng thoáng mát.
+ Có thể tắm nhưng sau đó phải ngâm hậu môn bằng dung dịch sát trùng và thay băng vết mổ lại ngay.
+ Tập đi đại tiện đúng giờ (không ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh, không nên xem điện thoại hoặc đọc sách khi đi vệ sinh).
+ Sau khi đi vệ sinh cần rửa sạch bằng cách dội nước từ trước ra sau và dùng gạc thấm khô, không nên dùng giấy để lau chà sát vào vết mổ gây chảy máu và nhiễm trùng vết mổ.
+ Ngâm hậu môn sau khi đi vệ sinh (đại tiện) với khoảng 2 lít nước ấm pha loãng với Povidine, ngâm trong 15 – 20 phút.
+ Không quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
– Phải khám ngay khi có các triệu chứng bất thường như:
+ Sốt.
+ Vết mổ đau nhiều, chảy máu nhiều, sưng đỏ, có dịch mủ chảy ra.
+ Sưng nề vùng hậu môn.
+ Đại tiện khó, táo bón hoặc lỏng nhiều lần trong ngày.
